آدرس ایمیل:gbostanee@yahoo.com

مرتبة علمی: دانشیار

نام و نام خانوادگی استاد: قاسم بستانی

نیمسال تحصیلی:

گروه: علوم قرآن و حدیث

دانشکده: الهیات و معارف اسلامی

تعداد واحد: 2

نام درس: تاریخ حدیث

 دورة تحصیلی: کارشناسی ارشد

جایگاه درس در برنامة درسی دوره:

این درس، از دروس علوم علم الحدیث بوده و از جهت تبیین و آشنایی با مراحل و تحولات عارض بر جریان نقل سنت و تدوین آن و منابع آن و اعتبار و جایگاه این منابع و نیز جایگاه و اعتبار خود حدیث، از دیگر مباحث این علم متمایز می‌شود. آشنایی با این مباحث این درس، فهم درست و متقنی به فرد نسبت به واقعیت حدیث می‌دهد و فرد را بر تلاشهای مسلمانان و نیز نظرات و نقدهای وارد بر حدیث آشنا می‌کند.

هدف کلی:

آشنایی با تاریخ حدیث و تدوین و جایگاه و اعتبار و منابع آن و نظرات مطرح به خصوص معاصرین نسبت به هر یک.

اهداف یادگیری:

1- آشنایی با واقعیت حدیث و تاریخ آن و عوامل ظهور و بقای آن

2- توانایی بر تحلیل و بررسی و نقد درست حدیث از حیث تاریخ و مراحل و تدوین آن و تاریخ گذاری احادیث

3- توانایی بر نقد نظرات معارض جایگاه حدیث و اعتبار آن

4- آشنایی با منابع معتبر حدیثی و جایگاه و روش آنها در تدوین حدیث

5- آشنایی بر آسیبهای وارد در طول زمان نقل و تدوین آن

رفتار ورودی:

1-  داشتن مدرک کارشناسی علوم قرآن و حدیث

2- آشنایی با علم الدرایه، تاریخ حدیث، رجال، نقد حدیث، احادیث موضوعه

مواد و امکانات آموزشی:

برای این درس از امکانات کلاس درس و نیز پروژکتور و کامپیوتر برای استفاده یا تدریس نرم افزارهای مربوط یا تدریس یا ارائه درس یا سمینار استفاده می شود.

روش تدریس:

تدریس این درس، به روش سخنرانی و کنفرانسی بوده و در پایان درس، درصورت وجود پرسش، پاسخ داده می‌شود. ممکن است که  پرسش‌، همزمان با طرح برخی از جزئیات درس باشد. اخذ تحقیق و ارائه سمینار نیز جزو روشهای تدریس این درس است.

وظایف دانشجو:

حضور مستمر سر کلاس، تعامل با درس با طرح پرسش‌های مناسب و بیان مخزونات و تجربیات علمی خود، انجام تحقیق و ارائه سمینار.

شیوه آزمون و ارزیابی:

امتحان نهایی به صورت کتبی، فعالیت کلاسی، ارائه تحقیق

منابع درس:

1- جزوه استاد

2- معیارهای شناخت احادیث ساختگی

3- عموم کتب جامع حدیث، مانند کتب اربعه، صحاح سته، مسند ابن حنبل، الموطأ مالک، جامع احادیث الشیعه بروجردی، بحار الانوار مجلسی، الوافی فیض کاشانی، ...

4- عموم کتب مربوط به تاریخ حدیث، مانند حدیث و حدیث پژوهی(دانشنامه جهان اسلام) معارف، اضواء علی السنه المحمدیه أبوریه، تدوین السنه ابراهیم فوزی، معرفه الحدیث بهبودی، دراسات فی الحدیث النبوی و تاریخ تدوینه اعظمی، السنه قبل التدوین عجاج، پژوهشی در تاریخ حدیث شیعه معارف، المستشرقون و الحدیث النبوی محمد بهاء الدین، تاریخ تدوین السنه و شبهات المستشرقین حکم عبیسان مطیری، آشنایی با تاریخ و منابع حدیث محمد کاظم طباطبائی، تاریخ حدیث مؤدّب، تدوین السنه الشریفه جلالی، منهاج المحدثین فی القرن الاول الهجری حتی عصرنا الحاضرعبدالباسط مزید، شبهات حول السنه عفیفی، دراسات فی السنه النبویه أعظمی، شبهات القرآنیین حول السنه مزروعه، الاستشراق و موقفه من السنه النبویه فالح الصغیر، تدریب الراوی سیوطی، المحدث الفاصل رامهرمزی، ....(برای اطلاع بیشتر بر منابع می‌توان به نرم‌افزارهای مکتبه اهل بیت و الشامله و ... و نیز کتابنامه کتاب معیارهای شناخت احادیث ساختگی مراجعه کرد)

همچنین مقالات بسیاری در خصوص جزئیات تاریخ حدیث قابل جستجو و استفاده است، از جمله مقالات مدرس این درس:

نقد تاریخمندی سنت(تاعصر شافعی)،  نقد و بررسی اخبار آغاز نگارش حدیث به فرمان عمر بن عبدالعزیز ،  شأن نزول سوره قدر در بوته نقد و بررسی،  بررسی روایت" لن یفلح قوم ولو امرهم امراء"،  اعتبارسنجی روایات فضائل قرائت قرآن نزد شیعه،  تقدم تجویزی نقد سند یا متن،  وجوه و نظائر حدیثی،  ائمه(ع) و راهکارهای نقل، فهم و نقد حدیث،  احادیث طبیه(منشا، حجیت و گونه شناسی)،  تبارشناسی احادیث ترتیل، بررسی احادیث مربوط به نهی از مشورت با زنان در متون حدیثی شیعی و سنی، ... .

هفتة یکم

1-  معارفه با دانشجویان و معرفی درس و منابع

2-  معرفی درس و تعیین تحقیق

3- تعریف علم حدیث و تقسیمات آن

هفتة دوم

1- بررسی موضوع عادیات و غیرعادیات در سنت

2- بررسی موضوع قول و فعل و تقریر و نیز امضائیات در سنت

هفتة سوم

* بررسی اصلاحات مربوط به حدیث(حدیث، روایت، اثر، خبر، سنت)

هفتة چهارم

1- بررسی اصطلاحات مربوط به حدیث(سند، متن، کیفیت تحمل حدیث، کاربرد اصطلاحات در نقل حدیث، معنعن، حیلوله، مشیخه، نحوه عمل کتب اربعه در ذکر اسانید)

2- بررسی اصطلاح حدیث قدسی و تعریف و اعتبار و کتابشناسی

هفتة پنجم

* جایگاه و اعتبار سنت:

1- جایگاه سنت در قرآن(نقل و بررسی احادیث مربوط)

2- جایگاه سنت در حدیث(نقل و بررسی احادیث آن)

3- جایگاه سنت نزد مسلمانان

4- اقتضائات دینی و عقلایی سنت

5- نظرات قرآنیون و نومعتزله در خصوص سنت و اعتبار آن

هفتة ششم

1- حفاظ حدیث و اعتبار حافظ بودن

2- مجموع احادیث مسلمانان و اعتبارسنجی کلی احادیث

3- منابع اصلی حدیثی شیعه و اهل سنت و مجموع احادیث هر یک

هفتة هفتم

* قلت و کثرت نقل حدیث توسط یک صحابی(نقد قلت نقل حدیث از علی(ع) توسط اهل سنت)

هفتة هشتم

* روایت حدیث و بررسی و نقد نظریه منع روایت حدیث

هفتة نهم

* تدوین حدیث و بررسی و نقد منع حدیث در زمان پیامبر(ص) و در زمان خلفای چهارگانه  و بنی امیه

هفتة دهم

* دنباله بحث جلسه پیش

هفتة یازدهم

* تدوین و نگارش حدیث نزد اصحاب و نگاهی به صحیفه های نگاشته شده توسط آنان

* تدوین و نگارش حدیث نزد تابعین و نگاهی به آثار حدیثی آنان

هفتة دوازدهم

* عمر بن عبدالعزیز و فرمان آغاز نگارش حدیث توسط او(بررسی و نقد که نشان می‌دهد که چنین مطلبی یک اشتباه و خرافه تاریخی است)

هفتة سیزدهم

* دنباله جلسه پیش

هفتة چهاردهم

* بیان و بررسی اصطلاحات دیگر در حوزه تاریخ حدیث: اصل، کتاب، تصنیف، مصنف، نوادر، اصول اربعمئه

هفتة پانزدهم

* بیان و بررسی اصطلاحات دیگر در حوزه تاریخ حدیث: مسند، معجم، مستدرک، مستخرج، جزء جامع، صحیح، سنن

هفتة شانزدهم

* منابع مهم حدیثی شیعه و اهل سنت(بررسی توصیفی)

* مراکز حدیثی

* جمع بندی مباحث و بررسی تحقیقات دانشجویان